جغرافیای تاریخی رشت از دوره صفویه تا پایان دوره قاجار

شهر رشت مرکز شهرستانی به همین نام و مرکز استان گیلان در شمال ایران است. این شهر به واسطه موقعیت ممتاز جغرافیایی، از نظر سیاسی، تجاری و اقتصادی ناحیه ای متمایز در جلگه گیلان به شمار می-آمده است. تا دوره صفویه رشت جزو بیه پس (گیلان غربی) با مرکزیت شهر فومن بود. در این دوره با انتخاب شهر رشت برای مرکزیت ولایت گیلان توسط شاه عباس صفوی این شهر رو به توسعه نهاد و گوی سبقت را از دیگر رقبای خود نظیر لاهیجان و فومن ربود. پس از آن با انعقاد قراردادهای متعدد تجاری بین ایران و دولتهای خارجی خصوصاً روسیه، رشت به عنوان یکی از مهمترین شهرهای تجاری ایران در دوره صفوی و قاجار درآمد. رشت در این ایام به سبب مرکزیت در کرانه های جنوبی دریای خزر به دارالمرز معروف شد. این شهر دوران پر فراز و نشیب و رو به رشدی از آغاز شکل گیری تا پایان دوره قاجاریه طی کرده است. برخورداری از عوامل مطلوب جغرافیایی و تأثیر این عوامل در شکوفایی اقتصادی عامل مهمی در توجه و تصرف رشت توسط دولتهای خارجی به ویژه روسیه بود. این پژوهش با استفاده از منابع مختلف تاریخی و جغرافیایی و به روش تاریخی– تحلیلی انجام شده است. مبنای تحلیل داده های تاریخی در این پژوهش، بررسی عوامل طبیعی و انسانی و تأثیر آنها در رویدادهای تاریخی است. با استفاده از این روش مشخص شد که بخش زیادی از موقعیت ممتاز فرهنگی و اجتماعی رشت که در دوره قاجار دروازه اروپا و از مهمترین شهرهای تأثیرگذار در تاریخ جدید ایران به شمار می ر فت متأثر از موقعیت جغرافیایی و قرار داشتن رشت بر کرانه جنوبی دریای خزر در همسایگی با روسیه بوده است.